Er zijn inmiddels een paar kartonnen doodskisten van golfkarton op de markt en worden veelal online en sporadisch door uitvaartondernemers aangeboden. Maar is karton echt een goed alternatief voor uitvaartkisten van gerenommeerde fabrikanten en uitvaartondernemers? En worden die ook door de bekende verzekeraars en uitvaartverzorgers standaard aangeboden? Is de marketing-kreet '100% ecologisch' wel eerlijk, realistisch en überhaupt haalbaar? En wordt de kistenmarkt nog steeds gedomineerd door spaanplaat of MDF?
Zinnige vragen ter overweging.
Volgens de kleine aanbieders van kartonnen doodskisten is een 'kist' van karton veel duurzamer en ecologisch'!. Maar is dat ook zo?
Het klopt dat karton gemaakt kan worden van gerecycled papier en daarmee circulair is. Maar is het proces van oud papier naar nieuw gelaagd golfkarton ook milieu-ontlastend? Golfkarton fabrieken hebben ook schoorstenen en afvoer van water, en het proces om papier van inkt en toevoegingen te ontdoen vergt chemie, temperatuur, druk en veel water. En de buitenlaag van z.g.n. eerlijke kartonnen kisten moeten dan ook nog worden verfraaid met een houtprint laagje, dus witte vulmiddelen, energie en chemische inkt. Dus zeker niet ecologisch!
Een kartonnen kist zou gunstiger zijn bij cremeren. Is dat ook zo?
Een golfkartonnen kist heeft veel minder bio-massa dan houtmaterialen, dus ook minder 'opgeslagen energie' of calorische waarde. Het karton zal dus snel opbranden en minimaal energie leveren aan het crematie-proces. Daarom hebben crematoria liever een houtenkist die zelf ook brandt en bijdraagt aan een efficiënt crematieproces. Een kartonnen kist is te snel opgebrand en dan moet de gas- of stroomtoevoer flink worden opgeschroefd wat het vermeende milieuvoordeel weer opheft. Hoe je het ook wendt of keert, er is altijd een hoeveelheid energie nodig voor een crematie, of die nu geleverd wordt door hout of door gas een vergelijkbare CO2 uitstoot is het resultaat. Deze belofte is dus niet waar!
Karton is veelal gemaakt van gerecycled papier, dus afval van een mix van papier met diverse toevoegingen, voornamelijk kalk als vul- en strijkmiddel. Gerecycled karton kan dus tot wel 40% calcium carbonaten bevatten. Kalk is niet brandbaar en zal na crematie als kalkhoudende stof achterblijven, zo fijn als meel. Bij een recente test hebben wij 3 kilo karton in een crematieoven verbrandt en dat resulteerde in maar liefst ruim 2 liter as/kalkstof, een halve aspan vol! (zie foto van alleen as van kartonverbranding).
Een lege kist van 15 kilo kan in de praktijk dus gemakkelijk een paar extra kilo as opleveren en blijkt na een crematie teveel om in 1 urn te bergen, dus in alle eerlijkheid zij er meerdere asbussen nodig. Dit is wat crematoria ook als 1 van de klachten noemen over kartonnen kisten.
Door de onderdruk in de oven zal ook veel kalkstof in het filtersysteem terecht komen wat vroegtijdig onderhoud noodzakelijk maakt. Dit verklaart waarom crematoria niet graag een kartonnenkist accepteren en deze in toenemende mate weigeren.
Is er geen kalk residu?, dan is er mogelijk geen gebruik gemaakt van gerecycled papier maar van productieafval van niet-gerecycled karton, dus materiaal gemaakt van houtpulp. Hout, dus geen karton!
Een ander belangrijk aspect is de ontvlambaarheid van golfkarton. Werkomstandigheden en veiligheid in een crematorium zijn zeer belangrijk. Het invoeren van een uitvaartkist in een crematieoven moet onder alle omstandigheden veilig en gecontroleerd gebeuren en de kist mag daarom niet te snel vlamvatten. Bij golfkarton is bekend dat dit wel het geval kan zijn, daarom wordt voorgeschreven dat er een nat laken over de kist moet worden gelegd. Er zijn fabrikanten die beweren dat dat bij hun product niet het geval is maar de praktijk blijkt anders. Diverse crematoria weren alle kartonnen kisten om die reden, ook al is het product voorzien van een LVC/Yarden keurmerk.
Natuurlijk kan je golfkarton minder ontvlambaar maken, maar dat betekent dat er brandvertragende componenten (chemisch) aan het karton worden toegevoegd, of dat het oppervlak wordt ingespoten met een brandvertragende coating zoals veel wordt gedaan bij gevlochten uitvaartkisten. Niet bepaald een milieu-bevorderende toevoeging!
Een andere vermeende reden is een lage prijs. Karton zou goedkoper zijn dan houtmaterialen. Is dat ook zo?
Eenvoudige houten uitvaartkisten kosten anno 2020 tussen de 250 en 500 euro, inclusief bezorgen. Wat mag een kartonnen variant dan kosten? Dat zou toch wel merkbaar minder moeten zijn dan hout mag je aannemen. In de praktijk blijkt dat kartonnen kisten vaak duurder zijn, een basiskist met reguliere bekleding kost tussen de 375 en 500 euro, en met afleverkosten van minimaal 60 euro kost een golfkartonnen grafkist dus makkelijk 250 euro meer dan de meest gebruikte eco-uitvaartkist van bijvoorbeeld DELA en Yarden.
Waarom dan toch nog liever hout als basis?
Een uitvaartkist moet aan een reeks vereisten voldoen welke door de wet zijn gedefinieerd, door traditie en gebruik worden ingegeven en welke door de uitvaartverzorgers en crematoria worden verlangd.
Zoals o.a. een stevig en vormvast omhulsel, bestand tegen vocht en ook in vochtige toestand veilig voor het dragen van een lichaam. Met name vormvastheid is belangrijk, je wil echt niet dat bij een forser postuur de zijwanden van golfkarton bol gaan staan, en dat gebeurt echt bij kartonnen kisten! Een uitvaartkist wordt voor de uitvaart vaak aan vocht blootgesteld, door condens in koelingen en andere omstandigheden. Ook als de kist nat is moet het gewicht veilig gedragen kunnen worden, bij hout geen probleem maar bij golfkarton vergt dit waakzaamheid.
Karton kan natuurlijk ook vochtwerend gemaakt worden, maar dat betekent weer dat er waterafwerende toevoegingen aan het karton moeten worden toegevoegd of dat de kist met een coating wordt ingespoten, ook hier een milieu-kritische toevoeging welke bij hout niet nodig is.
In Nederland gaat het crematie percentage inmiddels richting de 70%, dus de meeste uitvaartkisten worden verbrand. Houtmaterialen (massief hout, spaanplaat en multiplex) zijn geselecteerd op een goede en verantwoorde verbranding. Hout verbrandt bijna volledig. Uiteraard heeft elke verbranding een negatieve impact op het milieu, maar bij karton komt er ook nog eens veel vliegstof in de rook mee welke de rookgasinstallatie en filters versneld doet vervuilen. Dus blijkt het in de praktijk noodzakelijk dat crematoria meer onderhoud moeten uitvoeren om veilig en volgens strenge milieu-eisen rookgas te mogen afvoeren. Meer kosten en meer vervuilde filters in het milieu. Ook om deze reden zijn crematoria zeker niet positief over golfkartonnen doodskisten.
Hout en aanverwante materialen hebben daarom dus nog steeds de voorkeur, vandaar dat de uiterst professionele organisaties zoals DELA en Yarden (die duurzaamheid een actief onderdeel maken van hun dagelijkse bedrijfsvoering) niet kiezen voor karton als kistmateriaal. De kistenmarkt wordt inmiddels al lang niet meer gedomineerd door spaanplaat en MDF, dat laatste materiaal kwam in Nederland sowieso al bijna niet voor bij de productie van doodskisten. Daarbij komt dat de spaanplaat kisten die de laatste jaren worden geproduceerd niet te vergelijken zijn met de kisten waaraan fabrikanten van kartonnen kisten aan refereren. Geen spaanplaat meer met liters milieuonvriendelijke lijm, geen synthetische (plastic) bekleding meer maar natuurkatoen. Spaanplaat anno 2021 voldoet aan strenge eisen en wordt verantwoord geproduceerd door grote internationale (Duitse en Franse) industriële bedrijven die aan de strengste eisen qua milieu en veiligheid moeten voldoen. De trend, zeker bij de grotere uitvaartondernemingen, is al jaren om eco-kisten van massief hout (populier of naaldhout) te gebruiken met ongebleekt katoenen interieur.
Duurzame prijsstelling!
In Nederland koop je al een houten uitvaartkist vanaf zo'n 260 euro, dan zou een eenvoudige kartonnen uitvaartkist die aan alle vereisten voldoet bij voorkeur voor minder dan 200 euro kunnen worden verkocht, dat zou mooi zijn! Maar is dat haalbaar?
Tweehonderd euro in de BTW, dat betekent 165 euro zonder BTW voor productie, vervoer en een beetje verdienste voor de fabrikant en ondernemer! Dat gaat helaas niet lukken, niet op een verantwoorde en duurzame manier.
Om bovenstaande redenen verkopen wij geen golfkartonnen uitvaartkisten meer.
Daar hebben wij geen goede ervaringen mee opgedaan en zijn gestopt met het aanbieden van dergelijke kisten. Het 'kartonnen verhaal' klopt niet en is niet 100% eerlijk.
Wij bieden wel duurzamer en ook goedkopere alternatieven, bijvoorbeeld de CHISTANN van duurzaam gekweekt populierenhout. De PEFC plantages produceren de snelgroeiende populieren boomstammen welke efficiënt worden geschild tot dunne lagen die kruislings worden verlijmd met watergedragen bindmiddel op basis van o.a. soya en zonder formaldehyde. De gebruiksklare platen worden efficiënt naar de houtverwerkende fabriek gebracht waar met een minimale hoeveelheid afval de delen voor een uitvaartkist worden gefreesd. De kistdelen worden dan vlak, dus niet als 'lege doos', naar een depot getransporteerd waar die in een paar minuten als kist worden geassembleerd. Met dit proces besparen we tot wel 80% op transportvolume en dus evenredig op CO2 uitstoot.
Bovenstaande combinatie leverde ons in 2018 de eerste prijs op van de Final Footprint Challenge, een eco-wedstrijd georganiseerd door DELA, Yarden en GreenLeave. De kartonnenkist deed ook mee aan die wedstrijd en werd door de vakjury niet geselecteerd voor de challence.
Het resultaat.... CHISTANN, een houten kist voor 379 euro die in een compacte doos met PostNL voor minder dan 10 euro kan worden verstuurd naar elk adres in de Benelux! Ook al weegt een kartonnen kist maar 15 kilo, er wordt nog steeds een 'lege doos' in een vrachtauto of rouwauto vervoerd, en daar gaat je vermeende milieuvoordeel als CO2 door de uitlaat van de auto de lucht in.
Na ontvangst van de 'grafkist in een doos' kan de kist samen zelf snel en eenvoudig in elkaar worden gezet, net als een simpel kastje van IKEA.
Het resultaat is een volwaardige houten uitvaartkist met een moderne uitstraling, een kist die gezien mag worden en toch heel betaalbaar is en gunstig is voor cremeren.
En zit of komt er er een krasje of vlek op de kist, bij onbehandeld hout kan dat gewoon een met een stukje schuurpapier worden weggeschuurd. Bij een kartonnen kist kan dat niet en blijft de beschadiging (buts, kras of deuk) zichtbaar.
Dus wij vragen ons herhaaldelijk af waarom je een kartonnen grafkist zou kiezen die meer dan vijfhonderd euro kost inclusief aflevering, als je een eigentijdse eco-uitvaartkist van populierenhout voor 379 euro thuisbezorgd kan hebben? Een kist die aan alle vereisten voldoet en die door alle crematoria wordt geaccepteerd!
Onze CHISTANN wordt geleverd voor 339 euro en is 100% goedgekeurd door de LVC en Yarden crematoria.
